TURKOGHLAN.TK

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

برای شادی روح این عالم بزرگ و تعجیل در

ظهور منجی عالم بشریت آقا امام زمان(ع) صلوات...

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

سقز پایتخت اجداد ترکان و تاریخچه ی کامل سکاها (ماساژت ها(قوم آنا تومروس))

اسدآباد و همدان محل زندگی ایشغوزها (ترکان باستان) :

یکی از اقوام باستانی ترک که در سده های ۷-۸ قبل از میلاد بتدریج به آذربایجان کوچ کرده و در بین خلقهای قوتتی،سابیر، توروک، آذ و … در ماننا و ماد مرکزی سکونت گزیدند، ایشغوز ها می باشند. طبق منابع چینی ، ایشغوز ها در حوالی ۱۰-۱۳ ق . م در کنار سرحدات چین در داخل اتحادیه قبیله ای”سیوننو” ”Siynnu” زندگی میکردند ودر ۹۰۰ ق . م در تصرف پایتخت “چین چژوو” ” Cin cejo” ترکهای هون را یاری کردند. آنها بعدها به قزاقستان امروزی کوچ کردند و در اوایل ۷۰۰ ق . م از آنجا بدلیل فشار “ایسه دونلار” به سمت غرب کوچ کردند. به نوشته “هرودت “، آنها از رودخانه “ایدیل”، ولگا ، گذشته و سرزمین کیمئر ها را تصرف کردند. کیمئر ها مجبور شدند که از طریق شمال دریای سیاه و بعد اورارتو به آنادولو رفته ودرآنجا ساکن شوند.

تقریبا ۳۰-۴۰ سال بعد یعنی اواخر ۷۰۰ ق . م عده کثیری از ایشغوزها به رهبری “ایش پاکا” با هدفی مشخص آنجا را ترک کرده و از طریق دربند وارد آذربایجان شدند. هدف آنها تشکیل دولت در آنجا بود. لذا با دولت اورارتو که قسمت اعظمی از سرزمینهای شمال ارس را در اختیار داشت، وارد جنگ شده و در نزدیکی گنجه “روسای دوم” شاه اورارتو را شکست دادند. بعد از ایجاد دولت ایشغوز در شمال آذربایجان، متوجه جنوب ارس شدند. البته قبرهای ایشغوزی پیدا شده در “ تپه حسنلی” نشانگر آن است که شاخه هایی از ایشغوز ها از ۱۰۰۰ ق . م در ماننا زندگی میکردند. اراضی شمال و غربی دریاچه اورمیه که قبلا تحت حاکمیت ارارتو بود، بدلیل شکست اوارتوها از سارگون دوم در ۷۱۴ ق . م از دست آنها خارج شده بود، لذا ایشغوز با در اختیار گرفتن این اراضی، مرزهای دولت خود را از کوههای قفقاز تا جنوب دریاچه اورمیه بسط دادند و پایتخت خود را به نام “ساققیز، سقز” در جنوب دریاچه اورمیه بنا کردند. به دلیل قرابت نژادی و زبانی بین ایشغوزها و اهالی ماننا، و همچنین بدلیل اینکه از صدها سال پیش گروههایی از ایشغوز ها در ماننا – ماد در بین دیگر خلقها زندگی میکردند، هیچ درگیری بین ایشغوز های تازه وارد و ماننائی ها رخ نداد و آمدن ایشغوز ها همچون تزریق خون تازه ای در رگهای مردم ماننا – ماد بود، چون باعث تقویت آنها در مقابل آشوریان شدند. ( منبع ۱ ص ۵۶۷ )

عده ای از ایشغوزها بعدأ به ماد مرکزی رفته و در حوالی اسدآباد و همدان ساکن شدند.

هویت قومی ـ نژادی ایشغوزها :

“ساکاها”،“ایشغوزها،ایش اغوزها”،“ایسکیت ها” یکی از بزرگترین وقدرتمندترین اقوام ترکهای باستانی بودند، که در سرزمین وسیعی، از کناره های دریاچه بایکال تا شمال دریای سیاه زندگی میکردند. محقق شهیر ترک، محمود کاشغری در ۱۰۰۰سال پیش از آنها یاد کرده و آنها را یکی از قبایل ۲۴ گانه ترکان اوغوز معرفی کرده است. ( منبع ۴ )

ایشغوزها برای اولین بار در اوایل قرن ۷ ق . م به طور جدی، وارد صحنه سیاسی شرق میانه شدند. ایشغوزها، بعد از مهاجرت قبایل ترک “هیت” که در حوالی هزاره دوم ق . م انجام گرفت، دومین گروه تأثیر گذار در روندهای اجتماعی – سیاسی خاور نزدیک بودند.

به قول “هرودت”، مهاجرت آنها به ماد مرکزی و ماننا، به صورت مدنی و با آرامش انجام گرفته، و در آنجا مورد استقبال سران ماد – ماننا قرار گرفتند، بطوری که آنها فرزندان خود را، برای تربیت، پیش آنها گذاشتند تا زبان خالص ( ترکی، تاکید از من ) و تیراندازی را خوب یاد بگیرند. ( وکیلی،جلد ۱، ص ۶۶ )

لازم به ذکر است که، اعیان و اشراف اعراب نیز در زمان امویان و عباسیان، فرزندان خود را، بخاطر یادگیری عربی خالص و رسم و سوم اصیل عربی، به دست قبایل بادیه نشین عربی می سپردند.

تا اوایل قرن بیستم، بدون استثناء در تمام متون تاریخی، از آنها به عنوان ترک یاد شده است و همه بر ترک بودن آنها عقیده داشتند. اما از اوایل قرن بیستم، برای اولین بار، عده ای به دلایل سیاسی، در اروپا و روسیه، ادعای هندواروپایی بودن آنها را مطرح کردند. عده زیادی از تاریخدانان با استناد به هزاران آثار یافته شده از قبرهای ایشغوز ها و نوشتجات قدیمی یونانی، چینی، هندی، رومی و غیره، آلتائی بودن آنها را ثابت کرده اند و یافته های بعدی از پازیریک نظریه آنها را هر چه بیشتر تائید کرده است. ( منبع ۵ ص ۲۶ )

“ایش غوز، ایچ غوز، ایچ اوغوز ها” اتحادیه طوایف بزرگ ترک بود که از طوایف ساکاها، ماساژت ها و … تشکیل شده بود. یونانی ها آنها را “ایسکیت یا ایسکوت” ، و آشوری ها و بابلی ها ” ایشغوز” و “هرودت” آنها را “ایسکیف” دارندگان کلاه نوک تیز می نامیدند. زبان ایشغوزها در منابع قدیمی، زبان ایشغوزی ذکر شده است، چون در آن زمان هنوز اصطلاح “ترکی” مطرح نشده بود و زبان اقوام مختلف ترک با اسم قبیله ای آنها مطرح می شد. از قبور ایشغوزها در “سقز” پایتخت شان در آذربایجان، نیز آثار کاملا شبیه آثار پیدا شده در “پازیریک” پیدا شده است. آثار ایشغوزی پیدا شده در “ساقیز، سقز” مربوط به سالهای ۶۶۸-۶۸۱ ق . م میباشد. ( منبع ۴ )

منابع آشوری تائید میکنند که ایشغوز ها در زمان حکومت سارگون (۷۰۵-۷۲۲ ق.م) در اطراف دریاچه اورمیه و در بین اهالی ماننا – ماد ساکن شدند. ( منبع1)

" قوتشمید" تاریخدان مشهور، از رهبر ساکاها در آسیای میانه که هنگام حمله اسکندر، در شرق رود جیهون با او جنگیدند،با نام"کارتاس"Kartas, یاد میکند که همان کلمه ترکی"قارداش - کارداش" (برادر)، میباشد که بدلیل نبودن حرف"ش" در زبان یونانی،" کارتاس" نوشته شده است. (منبع2، جلد۱، ص۲۵۹)

دیگر اسامی رهبران ایشغوزها نیزکاملا ترکی میباشد: بوقاتای، آلپاقای، مادییا ... (منبع 6 ،ص۳۴)

"مئناندر" تاریخدان بیزانسی در عصر ۶ میلادی مینویسد: در قدیم ترکها را "ساکا" مینامیدند. (منبع 7، ص۱۷)

"استرابون"(۶۳ق.م.ـ ۱۹ب.م.) ، تاریخنویس و جغرافیدان یونانی که در شمال دریای سیاه زندگی میکرد در باره ایشغوزها طلاعات زیادی داده است.، او از طوایف ایشغوز ساکاها و ماساقت ها را نام برده و راجع به مسکن آنها مینویسد٫ که آنها از شمال دریای سیاه تا شمال هند مسکون هستند. او مینویسد که گروهی از ایشغوزها کشاورزی و گروهی دامداری میکنند . وی همچنین به وجود معادن زیاد طلا در قفقاز که ایشغوزها از آنها طلا استخراج میکردند اشاره کرده است. (ص۹۰ـ۹۱ (bok XI 211))

و لازم به ذکر می باشد که آنا تومروس ملکه ایشغوزها در تبریز امروزی بود.

مرجع1: تاریخ قدیم ترکان ایران،جلد۱؛ پروفسور دکتر م.ت. زهتابی
مرجع2: آذربایجان در سیر تاریخ ایران، از آغاز تا اسلام، دکتر رحیم رئیس نیا
مرجع3: تاریخ ماد، ا.م.دیاکونوف،ترجمه ک. کشاورز
مرجع4: ایران از آغاز تا اسلام ، گیریشمن، ترجمه معین، ۱۳۵۵ تهران.
مرجع5: the scythians, tamara talbot rice,
مرجع6: " سلطنت اغوز"،آلتای ممدوف، چاپ باکو
مرجع7: " تاریخ آذربایجان، ، محمود اسماعیل، چاپ باکو
مرجع8: دیوان لغات الترک، محمود کاشغری،
مرجع9: جواهرلعل نهرو، تاریخ تمدن جهان
مرجع10: تطبیق لغات جغرافیایی، اعتمادالسلطنه

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

هر 200 نفر تو دنیا یکی نوه چنگیز خان مغول است:

آیا می‌دانستید از هر ۲۰۰ انسان کره خاکی یکی به شکل مستقیم فرزند یا نوه چنگیزخان است؟ آیا می دانستید از هر ۲۰ نفر یکی ژن مغول دارد؟ چنگیزخان که با نام «تموچین» متولد شد و بین سالهای ۱۱۶۲ تا ۱۲۲۷ میلادی زیست. او با کشورگشایی‌اش بزرگترین امپراتوری تاریخ بشر از آلمان امروزی تا چین (شامل ایران) را پایه گذاری کرد. فرزندان و نوادگان او سالهای متمادی بر این کشورها حکومت کردند. چنگیزخان معتقد بود:

"بزرگترین لذت مرد آن است که دشمنانش را شکست دهد، تمام آنچه دارند بگیرد، اسب‌هایشان را براند و زنان و دخترانشان را در میان بازوان داشته باشد."

طبق تحقیق ژنتیکی که سال ۲۰۰۳ انجام و در سال ۲۰۰۷ تایید شده و در ژورنال تخصصی ژنتیک و نشریه مرکز سلامت امریکا منتشر شد؛ مشخص گردید که حدود نیم درصد کل جمعیت جهان به شکل مستقیم حامل ژن شخص چنگیزخان هستند. به عبارت دیگر سی و پنج میلیون نفر از کل بشر امروزی نوادگان مستقیم چنگیزخان هستند، مشروح این تحقیقات در نشریه "دیسکاور" و وبسایت مشهور "وراثت ژنتیکی" منتشر شد. تحقیق دیگر منتشر شده در وبسایت "اگزامینر" نشان می‌دهد که هشت درصد جمعیت امروز آسیا مستقیماً از نژاد چنگیز و حدود 350 میلیون نفر از مردم جهان دارای ژن مغولی‌اند.

مرجع 1: شجره ژنتیک         

مرجع 2: مجله دیسکاور

مرجع 3: ژورنال آمریکایی ژنتیک بشر      

مرجع 4: مقاله ای از کتابخانه ملی علوم پزشکی ایالات متحده

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

ANA TÜMRÜS

ماجرای بریدن سرکوروش(پادشاه پارسیان)به دستورآنا تومروس(ملکه آذربایجان):

به نقل از « هرودوت » تاریخ نگار یونانی است :

از جمله ملتهائی که از کوروش هخامنش به بدی یاد میکنند سُکاها می باشند که یکی از اقوام ترکان قدیم بوده و در تحت حاکمیت کوروش قرار نگرفته اند . ملکه سُکاها بنام تومروس بائیم(بیگم=خانم)، در نامه ای که به منظور پیشگیری از جنگ، به کوروش فرستاده است می گوید: ای ملک ، به تو نصیحت می کنم که دست از این کار برداری ، زیرا معلوم نیست که به نتیجه مطلوب دست یابی ، به فرمانروائی بر قوم خود خرسند باش و بگذار بر سرزمین خود سلطنت کنم . افسوس که به سخنم گوش فرا نخواهی داد ، زیرا آنچه که کمتر به  …

کوروش پس از فتح بابل ، بر آن شد، ماساژت (آذربایجان) را نیز مغلوب کند، ماساژت ها از شمال شرق تا غرب ایران و در کرانه رود آراز (آراکس یا ارس) در همسایگی قوم ایسه دونر زندگی می کردند. ماساژت ها بسیار ماجراجو بودند.

حمله به ماساژت ها زمانی صورت گرفت که پادشاه ماساژتها فوت کرده بود و همسر او که زنی به نام مومیریس (تومروس (بود بر آنها حکومت می کرد. کوروش هخامنش فرستاده ای را نزد ملکه فرستاد و از او خواستگاری کرد . تومروس می دانست که کوروش از او خواستگاری نکرده است ، بلکه می خواهد سرزمین آذربایجان را تصاحب کند،به کوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست کوروش توسط تومروس پذیرفته نشد، علیه ماساژت ها لشکر کشی کرد.

تومروس برای کوروش پیغام فرستاد که به سرزمین خود باز گردد و فکر خام حمله به سرزمین آنها را از سر خود بیرون کند.  ولی کوروش پس از مذاکره با قوم خودبه این نتیجه رسید که برای جنگ در سرزمین ماساژت ها یعنی سرزمین تومروس با آنان روبرو شود. در جنگی که صورت گرفت پسر تومروس را اسیر کردند، تومرس از کوروش درخواست کرد که به صورت مسالت آمیز پسرش را آزاد کند ولی او پسرش کشت. لذا تومروس پس از آن،نیروهای جنگجوی آذربایجانی را گرد آورد و به مقابله با کوروش فرستاد. دراین کشتار، ابتدا طرفین از دور، با تیر و کمان بایکدیگر به نبرد پرداختند تاکاملا به یکدیگر نزدیک شوند. وقتیکه طرفین زمان درازی با یکدیگر جنگیدند، بیشتر نیروهای کوروش فرار اختیار کردند، در پایان این جنگ ماساژت ها (آذربایجانی ها) پیروز شدند. بخش عظیمی از سپاه کوروش نابود شد ودر حین این جنگ کوروش نیز پس از ۲۹ سال سلطنت کشته شد.

تومروس مَشکی را پر ازخون انسانها کرد و از میان اجساد کشته شدگان، جسد کوروش را یافت و دستور داد تشتی را پر از خون کرده وسر کوروش را در این تشت بیاندازند و با لحنی سرزنش آمیز چنین گفت: تو پسرم را از من گرفتی ، من هنوز زنده ام و بر تو پیروز شدم. «در زندگی از خون خوردن سیر نشدی اکنون از خون خود بنوش تا سیر شوی»
به روایتی نام تبریز ( تیمریس ، تیبریز ، تبریز ) از نام این ملکه ترک گرفته شده است.
مرجع : رفرانس Herodotus Book One (205)-(214)

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

همدان آذربایجان است ...

تاریخ بلعمی یکی از اسنادی است که ثابت میکند، همدان قسمتی از خاک پاک آذربایجان است.این مطلب رو فقط به خاطر تورکهای باغیرت همدان گذاشتم تا همه بدونند که همدان آذربایجان است.

قسمتی از سند ذکر شده:

همدان، هم از نظر زبانی و فرهنگی و هم از نظر جفرافیایی، جزء سرزمین بهم پیوسته آذربایجان تاریخی است. زبان اکثریت مردم استان همدان ترکی است، گرچه بعضی ها می خواهند این مسئله را کتمان کنند و حتی دست در آماری که خود دولت در اواخر سال ۸۹ گرفته برده اند، اما در تاریخ بلعمی که در سال حدود ۳۵۰ هجری قمری و به فارسی دری نوشته شده و خود ترجمه تاریخ طبری و اضافاتی بر آن است که حدود ۱۰۰ سال قبل از آن و حدود ۲۵۰ هجری قمری و به عربی نوشته شده در مورد محدوده آذربایجان چنین آمده است : ” از همدان در گیرند، به ابهَر و زنجان بیرون شوند تا به دربند خزَران ، و در این بین هر چه شهر باشد همه را آذربایجان گویند ” یعنی محدوده آذربایجان حدود ۱۱۰۰ سال پیش از همدان و زنجان و تبریز تا شمال شرق باکو و دربند در جمهوری خود مختار داغستان امروز ادامه داشته است .

مرجع 1: "کتاب تاریخ بلعمی"

مرجع 2: وبسایت خبری دورنا نیوز

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

شرکتهای تجاری و تجارت در میان ترکان و نحوه برخورد با تات ها:

علاوه بر مناسب حکومتی، ترکان در امر تجارت نیز ابتکار عمل را در دست داشتند، آنها شرکتهایی را بنام "اورتاق" با شرکت شهزادگان تشکیل داده و از امکانات دولتی استفاده می کردند.تاجران ترک تمام اعتبارات تجاری را در اختیار داشتند.

«.... تجّار تات وقتی نمی توانستند قروض خود را به این شرکتها بپردازند به اتفاق همسر و فرزندان به صورت غلام و نوکر درمی آمدند. تاتها را برای خدمت نظام قبول نمی کردند و در مواقعی هم که سرباز می شدند با علامت مخصوص مشخص و تحقیرشان می کردند.»

مرجع1: سیری در تاریخ زبان و لهجه های ترکی، دکتر جواد هیئت، ص 171.

مرجع2: "ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران" نوشته ی: دکتر حسن راشدی، ص 258_257

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

سخن «رنه گروسه» در مورد روح و استعداد فرماندهی ترکان و مقایسه ی رومیان با ترکان:

« باید تکرار کنم که اگر بر روی این جنبه از تاریخ قدیم ترکان تکیه می شود، برای تذکر این نکته است که روح ترکان با چه سهولتی می تواند با ادیان بزرگ جهان که از معنویت بر خوردارند خود را سازگار سازد و این خصلت تا چه اندازه با تمدن همراه است... خصوصیت دوم اقوام ترک استعداد فرماندهی یا ، به عبارتی صحیح تر، سازماندهی است.یعنی سازمان دادن به اجتماع اقوامی که غالباً از نژادهای مختلف هستند. باید توجه داشت که این خصوصیت وجه مشترک ترکان با رومیان است ابرهارد اخیراً توجه ما را به مساعی خاندان ترک توپا (557-398) در فراهم آوردن وحدت و ثبات در چین شمالی و کوشش مشابهی که به وسیله ی ترکان شاتو (936-907) صورت گرفت جلب کرده است. در غرب آسیا (منظور فلات پامیر است) سلسله های ترک به اقدام مشابهی دست زدند. ترکان غزنوی (1186-962) نیز به ترکیب تاریخی افغانستان کنونی شکل بخشیدند.

مرجع : "ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران" نوشته ی: دکتر حسن راشدی، ص202

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

ممنوعیت تحصیل و تدریس به زبان ترکی آذربایجانی و رسمی شدن اجباری زبان فارسی:

در سال 1309 به دستور رضاخان تدریس فارسی در مدارس کشور اجباری و تحصیل به زبانهای غیر فارسی ممنوع گردیده و تحصیل و تدریس به زبان ترکی آذربایجانی که اولین مدرسه مدرن ایران و نخستین روش تدریس با اصول صوتی در دنیای اسلام با این زبان و بوسیله دانشمند شهیر آذربایجان میرزا حسن رشدیه در تبریز در سال 1312 ه. ق / 1894 م. در زمان ناصرالدین شاه و با کتاب "وطن دیلی" آغاز به کار کرده بود جلوگیری شد.

مرجع1: نشریه "نوید آذربایجان" شنبه 24 اسفند 1381 شماره های 284-286 مقاله دکتر صمد سرداری نیا

مرجع2: "ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران" نوشته ی: دکتر حسن راشدی، ص 21

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

سیاست های خسمانۀ نژاد پرستان فارس برای از بین بردن تدریجی زبان ترکی در ایران:

قسمی از نوشته های محمود افشار(اواخر عمر خود در سال 1368) از بنیان گداران مکتب پان فارسیسم در ایران: «... من نمیگویم استعمال زبان ترکی را (در حد گفتگو میان مردم آذربایجان) قدغن کنند که زحمتی برای مردم کنونی ایجاد شود، ولی میخواهم آموزش فارسی را اجباری و مجانی و عمومی نمایند و وسایل این کار را فراهم آورند تا در ظرف سه سال یا زودتر همه مردم بدون استثنا هردو زبان را بدانند. پس از آن کم کم و خود به خود کلمات فارسی به قدری در لهجه ترکی داخل خواهد شد که حداقل صدی شصت آن فارسی خواهد بود و این نسبت روز به روز زیادتر می شود تا به صدی هفتاد برسد و دوزبان یکی خواهد شد... اگر این سیاست فرهنگی را دولت بپزیرد و ملت هم کمک نمایند، چه در آذربایجان و چه در سایر شهرستانها، برای من تردیدی نیست که بی هیچ زحمت و دردسری برای هیچ کس و مخالفتی از هیچ کجا به مقصود خود خواهیم رسید، بی آنکه آدربایجانی ها احساس کرده باشند، بعد از پنجاه سال به زبان فارسی ناحیه خودشان که باید آن را لهجه آذری تازه خواند صحبت خواهند کرد.»!!

مرجع1: کتاب زبان فارسی در آذربایجان – موقوفات محمود افشار، گردآوری ایرج افشار- ص290.

مرجع2: "ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران" نوشته ی: دکتر حسن راشدی.

مطلب مورد نظر شما در قالب تصویر :::.

توجه! جهت بزرگنمایی تصاویر با کیفیت بالا بر روی تصویر مورد نظر کلیک کنید.

مطلب مورد نظر شما در قالب متن :::.

ترجمه ترکی فرمان تاریخی حضرت علی (ع) خطاب به مسلمانان در سال 450 هجری قمری:

 نسخه منحصر به فرد فرمان تاریخی حضرت علی (ع) که خطاب به مسلمانان در مورد آزادی ادیان و خودداری از بد رفتاری با نصرانیان، که در سال 450 هجری قمری در تبریز به ترکی ترجمه شده است نشان از قدمت زبان ترکی در آذربایجان دارد. این اثر به صورت طوماری به طول 75/6 متر و عرض 35 سانتی متر بر روی پوست با خط کوفی بسیار زیبا و خوانا نگارش یافته و در ذیل هر سطر کوفی با خط نسخ مایل به ثلث عین متن عربی با رنگ طلایی تکرار شده و در ردیف سوم زیر هر متن عربی ترجمه ترکی آذربایجانی آن داده شده است. این عهدنامه را "هشام ابن عتبه ابن الوقاص" به فرموده حضرت علی (ع) در سال "چهلم هجرت" در دیر حزقیل مشهور به بدی الکفل نوشته است. سند فوق را "ضحاک بن عجلان" در قرن پنجم هجری (450 ه.ق) در تبریز رونویسی و به ترکی آذربایجانی ترجمه کرده است. این اثر بر فراز یکی از درهای کاخ چهل ستون اصفهان قرار داشته و هم اکنون در موزه چهل ستون این شهر نگهداری می شود.

استنساخ و ترجمه ترکی این اثر منحصر به فرد در سال 450 ه.ق در تبریز، نشان می دهد که زبان ترکی نه تنها از صدها سال جلوتر از رونویس شدن این اثر، زبان عمومی مردم آذربایجان بوده بلکه ترجمه شدن اثر نفیسی چون سند یاد شده به این زبان، نشان میدهد که ارزش و اهمیت زبان ترکی و گستردگی آن در قرن پنجم در آذربایجان در چه حد بوده است!

مرجع1: روزنامه "اطلاعات" دوشنبه 11/8/1377 (2 نوامبر/ 1998) شماره 21477 ص 4

مرجع2:  روزنامه "همشهری" دوشنبه 11/8/1377 و چهارشنبه 13/8/1377 شماره های 1684-1682

مرجع3: خبر فرهنگی هنری کانال 1 تلویزیون شب 10/8/1377 (یکشنبه)

مرجع4: "ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران"نوشته ی: دکتر حسن راشدی، ص 228